1. Πιστοποίηση εργαζομένων

1.1 Διαφημιστικός χαρακτήρας

Στην πιο ευπρόσωπη μορφή της η πιστοποίηση χειρισμού προγραμμάτων ΗΥ εμφανίζεται ως μέρος της παραγωγικής διαδικασίας. Αφορά εργαζομένους και υπολογιστικά εργαλεία που χρησιμοποιούν στην δουλειά τους. Συνήθως αποτελεί την πανηγυρική κατάληξη ενός προγράμματος εκπαίδευσης (ιδίως εισαγωγικού) στη χρήση συγκεκριμένου λογισμικού, και διεξάγεται από τμήμα της εταιρίας εκμετάλλευσης του λογισμικού. Τα πιστοποιητικά έχουν τον τύπο ατομικού ενδεικτικού, ενώ στην εμφάνιση τους κυριαρχεί το σήμα της εταιρίας εκμετάλλευσης του λογισμικού· όμοιο με αυτό που συναντάμε σε μικροαντικείμενα διαφημιστικού χαρακτήρα όπως ντοσιέ, στυλό, ημερολόγια κλπ. Με τα πιστοποιητικά οι εταιρίες επιβραβεύουν τους «επιμελείς» χρήστες των προϊόντων τους, όμοια με τις δασκάλες που επιβραβεύουν τους μαθητές με χρωματιστά αυτοκόλλητα που κολλούν στα τετράδια της ορθογραφίας. Μπορεί τα αυτοκόλλητα να ενισχύουν την επιμέλεια των μικρών μαθητών και να ενθουσιάζουν πραγματικά τα νήπια, αν όμως επιχειρούσαμε να εφαρμόσουμε τη συγκεκριμένη μέθοδο ενίσχυσης της συμπεριφοράς σε μεγαλύτερους μαθητές, μάλλον θα μας υπενθύμιζαν ευγενικά ότι δεν είναι πια παιδάκια Ίσως η κριτική τους να ήταν ακόμα σκληρότερη αν τα «αυτοκόλλητα» που επιχειρούσαμε να τους μοιράσουμε ήταν εμφανώς διαφημιστικού χαρακτήρα.

1.2 Πιστοποίηση εργαζομένων και όχι λογισμικού

Εκτός από τον εμφανή διαφημιστικό τους χαρακτήρα, τα πιστοποιητικά που μοιράζουν οι εταιρίες στους εργαζόμενους-χρήστες των προϊόντων τους έχουν και στοιχεία που τα καθιστούν ενοχλητικότερα από ένα απλό διαφημιστικό αντικείμενο: Με την πιστοποίηση των χρηστών, καλλιεργείται η άποψη ότι ο εργαζόμενος είναι αυτός που οφείλει να πιστοποιηθεί ως κατάλληλος για να χρησιμοποιήσει ορισμένα προϊόντα και όχι το αντίστροφο! Παραλαμβάνοντας το πιστοποιητικό του καλού χρήστη ο εργαζόμενος αποδέχεται την παραπάνω λογική.

1.3 Οι εργοδότες δεν λαμβάνουν εξειδικευμένες λύσεις

Δεν αγνοούμε ότι οι κάθε μορφής και σχήματος πιστοποιήσεις έχουν ως αποδέκτες και τους εργοδότες που αποφασίζουν για την αγορά του συγκεκριμένου προϊόντος και επιδιώκουν τη μέγιστη απόδοση από την εφαρμογή του. Αυτό όμως που τους προσφέρεται είναι ένα τυποποιημένο πακέτο εκπαίδευσης και πιστοποίησης, που δεν λαμβάνει υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες τους, καθώς η προσαρμογή, η εξειδίκευση, η επιλογή, η εμβάθυνση σε κρίσιμα, για τον συγκεκριμένο πελάτη-εργοδότη, ζητήματα θα καθιστούσαν την όλη διαδικασία μη πιστοποιήσιμη. Έτσι οι εκπαιδευτές-πιστοποιητές αφού παραδώσουν μια τυποποιημένη διαδικασία εκπαίδευσης-πιστοποίησης αποχωρούν, αφήνοντας τα πραγματικά προβλήματα εφαρμογής του λογισμικού, να τα αντιμετωπίσουν και να τα χρεωθούν οι εργαζόμενοι.

1.4 Αν η σχέση πελάτη – καταναλωτή γίνει σχέση συνεργασίας, τότε τα πιστοποιητικά δεν χρειάζονται

Εκτιμούμε ότι η όποια αποδοχή των πιστοποιήσεων από μερίδα εργοδοτών και εργαζόμενων οφείλεται μάλλον στο γεγονός ότι έχουν αποδεχτεί το ρόλο του καταναλωτή στη σχέση τους με τις εταιρίες προώθησης -πώλησης- εκπαίδευσης -πιστοποίησης λογισμικού. Μια σχέση εξαιρετικά άνιση, σε βάρος του καταναλωτή που βρίσκεται σε καταπληκτικά μειονεκτική θέσηi. Σε πιο ισότιμη σχέση, μια σχέση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως σχέση συνεργασίας, οι εκπαιδευτές δεν θα αποχωρούσαν μετά την τετριμμένη εισαγωγική εκπαίδευση. Θα ήταν διαθέσιμοι όταν προέκυπταν τα προβλήματα που σχετίζονται με τη πραγματική χρήση του λογισμικού. Σ’ αυτήν την περίπτωση τα πιστοποιητικά, δεν έχουν λόγο ύπαρξης: Οι συνεργάτες δεν συνηθίζουν να απονέμουν πιστοποιητικά ο ένας στον άλλον.

1.5 Ιδανικό πεδίο κερδοσκοπίας γιατί η εκπαίδευση γίνεται τυποποιημένη

Αντιθέτως η πιστοποίηση προϋποθέτει την απόσταση τόσο μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου, και πολύ περισσότερο μεταξύ πιστοποιητή και πιστοποιούμενου. Προϋποθέτει, αλλά και περαιτέρω καλλιεργεί την αλλοτρίωση και των δύο σε σχέση με το αντικείμενο της εκπαίδευσης και της πιστοποίησης, που αντιμετωπίζεται ως ένα άκαμπτο-νεκρό σώμα: Ο εκπαιδευτής εκτελεί ένα τυποποιημένο πρόγραμμα, όμοιο για όλους τους εκπαιδευόμενους, οι οποίοι απλώς υφίστανται τη διαδικασία αυτή, χωρίς δικαίωμα να επηρεάσουν το περιεχόμενο ή τον τρόπο διεξαγωγής της. Η πιστοποίηση που ακολουθεί αφορά το κοινό, το τετριμμένο, αυτό που βολεύει να αναγορευτεί ως συνήθης χρήση του λογισμικού. Εκπαίδευση-πακέτο, πιστοποίηση-καρμπόν. Για τους παραπάνω λόγους τόσο η πιστοποίηση όσο και η σχετική εκπαίδευσηii είναι πεδίο ιδανικό για κερδοσκοπία.

2. Πιστοποίηση ανέργων

2.1 Πολλοί πιστοποιούμενοι άνεργοι δεν θα εργαστούν τελικά στο αντικείμενο που πιστοποιήθηκαν

Περιγράψαμε παραπάνω την αρχαιότερη μορφή πιστοποίησης. Εμφανίστηκαν όμως και νέες μορφές, καθώς η εκπαίδευση-πιστοποίηση των χρηστών ενός πακέτου λογισμικού εξελίχθηκε σε αυτόνομη κερδοσκοπική δραστηριότητα, αποσυνδεμένη από την πώληση και πραγματική χρήση του λογισμικού! Έτσι για παράδειγμα οι άνεργοι εκπαιδεύονται και πιστοποιούνται στη χρήση συγκεκριμένων υπολογιστικών εργαλείων, για να αυξήσουν τις ατομικές τους πιθανότητες εύρεσης εργασίας. Όμως σημαντικό ποσοστό των ανέργων δεν θα εργαστεί τελικά στο αντικείμενο για το οποίο εκπαιδεύτηκε, ενώ με το χρόνο η εκπαίδευση καθίσταται παρωχημένη, και τα ακριβοπληρωμένα πιστοποιητικά χωρίς αντίκρισμα. Τελικά οι άνεργοι αφιερώνουν χρόνο και προσπάθεια, για εκπαίδευση και πιστοποίηση σε συστήματα τα οποία πιθανόν να μην χρησιμοποιήσουν ποτέ στην εργασία τους.

2.2 Ένας πιστοποιημένος άνεργος δεν είναι κατ΄ ανάγκην παραγωγικότερος (όταν βρει εργασία) από έναν μη πιστοποιημένο εργαζόμενο.

Η εκπαίδευση-πιστοποίηση ανέργων φαίνεται επωφελής για τους εργοδότες, καθώς το κόστος κατάρτισης-εκπαίδευσης των εργαζομένων μετατοπίζεται από τους εργοδότες στους ανέργους ή στο κράτος, δηλαδή σε όλους μας. Όμως δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι ένας άνεργος με «πιστοποιημένες δεξιότητες» στο χειρισμό ενός υπολογιστικού εργαλείου, θα είναι τελικά παραγωγικότερος από ένα συνάδελφό του με ευρύτερη γνώση του αντικειμένου εργασίας, και τελικά λιγότερο εφήμερες ικανότητες.

2.3 Η μείωση της σπατάλης και της ανεργίας επιβάλει την πρόσληψη εργαζομένων με ορθολογικά κριτήρια και την παροχή εκπαίδευσης μέσα στους εργασιακούς χώρους

Θα ήταν πιο παραγωγικό αν οι προσλήψεις των εργαζομένων γίνονταν με ορθολογικότερα κριτήρια, όχι αυτά των πιστοποιήσεων, και στη συνέχεια να παρέχεται εκπαίδευση και υποστήριξη, όπου αυτό απαιτείται, σε όσους εργαζόμενους πράγματι χρειάζεται να εκπαιδευτούν στις νέες τεχνολογίες, λαμβάνοντας υπ’ όψη τις πραγματικές συνθήκες και τις ιδιαίτερες ανάγκες που αντιστοιχούν στη συγκεκριμένη θέση εργασίας και σε συγκεκριμένο εργασιακό περιβάλλον. Με αυτόν τον τρόπο έχουμε ουσιαστική εκπαίδευση των εργαζομένων, αντί για τη χωρίς νόημα κατάρτιση και πιστοποίηση ανέργων. Έχουμε δηλαδή καλύτερα αποτελέσματα με ταυτόχρονη μείωση της μεγάλης, για τα δεδομένα της χώρας μας, σπατάλης, που δεν συμβάλλει στην καταπολέμηση της ανεργίας και που επιβαρύνει σήμερα τόσο τις οικογένειες των ανέργων, και το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο μέσω της διάθεσης εθνικών και κοινοτικών πόρων.

3. Πιστοποίηση παιδιών

3.1 Εκμετάλλευση της ανασφάλειας και της άγνοιας των γονέων

Επόμενος στόχος (target-group) των εταιριών πιστοποίησης, στα πλαίσια της εκστρατείας για τη διεύρυνση της αγοράς τους, έγιναν τα παιδιά. Τα πιστοποιητικά χρήσης λογισμικού διαφημίζονται ως απαραίτητα εφόδια για το μέλλον των παιδιών! Αρχικά, οι διαφημιστές εκμεταλλευόμενοι την ανασφάλειαiii των γονιών και την άγνοιά τους για την πραγματική φύση των πιστοποιητικών κατάφεραν να πωλήσουν τα πρώτα πιστοποιητικά σε μικρά παιδιά αναγορεύοντάς τα σε πιστοποιημένους χρήστες κάθε λογής λογισμικούiv.

3.2 Πιστοποιητικά με ημερομηνία λήξης δεν είναι κατάλληλα για παιδιά

Υπάρχουν όμως σοβαρά προβλήματα στην προώθηση των πιστοποιητικών για παιδιά: Για να διαφημιστούν ως απαραίτητο εφόδιο για το μέλλον των παιδιών, τα παιδικά πιστοποιητικά δεν μπορεί να έχουν διάρκεια λίγων ετών. Με την αυξανόμενη εισαγωγή της πληροφορικής στη ζωή μας, όλο και περισσότεροι άνθρωποι, αντιλαμβάνονται, από την προσωπική τους εμπειρία, ότι ο χρόνος ζωής των διαφόρων πακέτων λογισμικού στα οποία πιστοποιούνται τα παιδιά είναι σύντομος. Όλο και περισσότεροι γονείς αμφιβάλλουν για το αν είναι ωφέλιμο εφόδιο για τα παιδιά τους, τα πιστοποιητικά που θα έχουν λήξει πριν την ενηλικίωση των μικρών πιστοποιημένων.

3.3 Τα πιστοποιητικά ανεξάρτητα λογισμικού είναι παραπλανητικά

Για να καλύψουν αυτό το ζήτημα των «ληγμένων» πιστοποιητικών, που καθιστά προβληματική την πιστοποίηση των ανέργων, και πολύ περισσότερο την πιστοποίηση των παιδιών, οι εταιρίες πιστοποίησης επινόησαν τα πιστοποιητικά ανεξάρτητα λογισμικού! Τα πιστοποιητικά αυτά διατείνονται ότι αφορούν μια ολόκληρη κατηγορία εφαρμογών λογισμικού (π.χ. επεξεργασία κειμένου) και όχι ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα. Αυτό προϋποθέτει την ύπαρξη διεθνών ή έστω εθνικών πρότυπων για αυτές τις κατηγορίες λογισμικού, ώστε η εκπαίδευση και η σχετική πιστοποίηση να αφορούν τα πρότυπα αυτά.

Εδώ η πιστοποίηση δεξιοτήτων χρήσης λογισμικού, ξεπερνάει κάθε όριο αναφερόμενη σε δεξιότητες χρήσης ανύπαρκτου λογισμικού! Στην πραγματικότητα, όλοι γνωρίζουμε ότι, τα αυτοαποκαλούμενα ως «ανεξάρτητα λογισμικού» πιστοποιητικά διατίθενται ως ένα πακέτο όπου η εκπαίδευση διεξάγεται σε συγκεκριμένο λογισμικό και η πιστοποίηση γίνεται με χρήση της ίδιας έκδοση του λογισμικού που χρησιμοποιήθηκε για την εκπαίδευση, ή ενός προσομοιωτή τουv! Η προφανής εξάρτηση των παραπάνω πιστοποιητικών από συγκεκριμένο λογισμικό, συνεπάγεται την περιορισμένη χρονική τους διάρκεια, που τα καθιστά ακατάλληλο εφόδιο για το επαγγελματικό μέλλον των παιδιών.

3.4 Για τα παιδιά προβλέπεται ήδη η παροχή υπηρεσιών ψηφιακού αλφαβητισμού από το επίσημο εκπαιδευτικό σύστημα

Όσον αφορά την εκπαίδευση των παιδιών στις νέες τεχνολογίας στην χώρα μας, δεν επιτρέπεται να αγνοήσουμε ότι για τους μαθητές όλης της χώρας η εισαγωγική εκπαίδευση στην πληροφορική πραγματοποιείται στις τρεις τάξης του Γυμνασίου, και ενισχύεται κατά την φοίτηση στο Ενιαίο Λύκειο ή τα ΤΕΕ. Η προοπτική είναι η εκπαίδευση αυτή θα ενισχυθεί και θα διευρυνθεί. Ήδη σταδιακά εισάγεται της διδασκαλίας της πληροφορικής και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Η σημερινή κατάσταση, αλλά και η διαφαινόμενη προοπτική, μας επιτρέπει να πούμε ότι το απολυτήριο του Γυμνασίου και πολύ περισσότερο του Λυκείου αποδεικνύει θεωρητικές γνώσεις αλλά και εμπειρία στη χρήση των νέων τεχνολογιών πολύ πιο αξιόλογη από αυτό που πολλοί αντιλαμβάνονται σήμερα ως βασικές δεξιότητες χειρισμού ΗΥ.

4. Η πιστοποίηση βασικών δεξιοτήτων χειρισμού ΗΥ στη χώρα μας

Από το 1980 που ιδρύθηκε το πρώτο τμήμα πληροφορικής σε ελληνικό πανεπιστήμιο, μέχρι σήμερα πραγματοποιείται στη χώρα μας μια τεράστια επένδυση εθνικών και κοινοτικών πόρων, αλλά και ανθρώπινου δυναμικού, για την ανάπτυξη και τη λειτουργία: τμημάτων Πληροφορικής σε Πανεπιστήμια, Πολυτεχνεία και ΤΕΙ, ειδικοτήτων πληροφορικής στη μεταδευτεροβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση και της Πληροφορικής ως μάθημα γενικής παιδείας, στη δευτεροβάθμια και πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Επιπλέον τα τριτοβάθμια τμήματα Πληροφορικής που τροφοδοτούν με το απαραίτητο επιστημονικό προσωπικό τις υπόλοιπες βαθμίδες της εκπαίδευσης, έχουν ήδη από την ίδρυση τους οργανώσει μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, και αναπτύξει σημαντική ερευνητική δραστηριότητα.

Σήμερα, μετά από 26 χρόνια, μπορούμε να πούμε ότι, στη χώρα μας έχει ολοκληρωθεί η εισαγωγή της Πληροφορικής σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Όσον αφορά τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, το επίπεδο των σπουδών πληροφορικής καθιστά περιττό οποιοδήποτε πιστοποιητικό για τους σημερινούς και πολύ περισσότερο για τους αυριανούς αποφοίτους της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Οι ανάγκες πολιτών μεγαλύτερων ηλικιών που δεν έχουν εκπαιδευτεί στην πληροφορική, καλύπτονται με γρήγορους ρυθμούς, από διάφορους φορείς. Για παράδειγμα 60.000 πολίτες εκπαιδεύονται δωρεάν από τα ΙΔΕΚΕvi, ενώ 76.000 εκπαιδευτικοί επιμορφώθηκαν και πιστοποιήθηκαν στις νέες τεχνολογίες από το Υπουργείο Παιδείαςvii. Και στα δύο αυτά παραδείγματα, αξιοποιήθηκαν κατά κύριο λόγο τα κτήρια και ο εξοπλισμός (σχολικά εργαστήρια) και το εκπαιδευτικό προσωπικό (καθηγητές Πληροφορικής) του Υπουργείου Παιδείαςviii. Με αυτές και άλλες παρόμοιες δράσεις το τμήμα του πληθυσμού που θα χρειάζονταν εισαγωγική επιμόρφωση στις νέες τεχνολογίες συνεχώς συρρικνώνεται.

Με την εξάντληση της μη ανανεώσιμης ομάδας των ψηφιακά αναλφάβητων, οι εταιρίες πιστοποίησης βλέπουν την αγορά τους στη χώρα μας να συρρικνώνεται. Αντί να προσαρμόσουν τις υπηρεσίες τους στη νέα πραγματικότητα, ακολουθούν τη στρατηγική της τεχνητής παράτασης της ζήτησης των προϊόντων τους. Ειδικότερα στη χώρα μας επιδιώκουν αφενός την επιβολή των προϊόντων τους στους καταναλωτές με διοικητικά μέτραix και αφετέρου τη μείωση του χρόνου ζωής των πιστοποιητικών, ώστε να εισπράττουν διαρκώς χρήματα ανανέωσης των πιστοποιητικών από τους παλιούς τους πελάτες. Παράλληλα οι εταιρίες αυτές αναζητούν νέες αγορές στις χώρες της Μέσης Ανατολής, της Ασίας και της Αφρικής, με την ελπίδα το πολιτικό, οικονομικό και ιδίως πολιτιστικό περιβάλλον να αποδειχτεί ευνοϊκότερο για τις δραστηριότητες τους.

5. Η επιβολή των πιστοποιητικών

Όσο οι εταιρίες εμπορίας πιστοποιητικών περιορίζονταν στην προώθηση των προϊόντων τους,, μέσω των κλασσικών τεχνικών μάρκετινγκ και διαφήμισης, απολάμβαναν μια ιδιότυπη ασυλίαxi ακόμα και όταν εμφανέστατα, και με παράνομο τρόπο παραπλανούσαν την κοινωνία. Η αποσιώπηση για μεγάλο χρονικό διάστημα της άποψης των αρμόδιων επιστημονικών φορέωνxii για τις ιδιωτικές πιστοποιήσεις, είναι παράδειγμα, της σκοτεινής περιοχής της λειτουργίας του τύπου, για την οποία έχουν γραφτεί ολόκληρα βιβλία: του νόμου της σιωπής, που προστατεύει του διαφημιστές και τα προϊόντα τους.

Όμως, μετά το Π.Δ. 347/2003 η φύση του ζητήματος έχει αλλάξει ριζικά. Δεν έχουμε πια μια κοινή περίπτωση παραπλάνησης των καταναλωτών. Ούτε οι εταιρίες ενδιαφέρονται, να πείσουν τους πολίτες να καταναλώσουν τα προϊόντα τους. Επιδίωξη τους είναι να επιβάλλουν την κατανάλωση των προϊόντων τους δια του κράτους και της βίας: Είναι ζήτημα χρόνου να δούμε τα όργανα της τάξης (στα πλαίσια της επιβολής των σχετικών υπουργικών αποφάσεων και προεδρικών διαταγμάτων) να ασκούν βία στους πολίτες που θα έχουν το «θράσος» να διεκδικούν το δικαίωμα στην εργασία (π.χ. να συμμετέχουν σε ένα διαγωνισμό του ΑΣΕΠ) χωρίς να έχουν πληρώσει το αντίτιμο σε ευρώ στις ιδιωτικές εταιρίες πιστοποίησης!

Αντί των διαφημίσεων, οι έμποροι πιστοποιητικών φιλοδοξούν να στρογγυλοκαθίσουν στα περάσματα για το ΑΣΕΠ, και όποιον άλλο προορισμό αποφασίσουν στο μέλλον ως κερδοφόρο και να υποχρεώνουν όλους όσους θέλουν να τους διαβούν να καταβάλλουν τα διόδια, για να τους δίνουν τα πιστοποιητικά, ως ένα είδος απόδειξης εισπράξεως του σχετικού ποσού. Η αναλογία είναι τόσο προκλητική που δεν θα αντισταθούμε στον πειρασμό να πούμε ότι η Αθήνα, και όλη η χώρα, παλινδρόμησε στην προ του Θησέως εποχή.

5.1 Οι εταιρείες πιστοποίησης αποτελούν δομές ελέγχου

Μια σημαντική παράμετρος που κάνει το πρόβλημα ακόμα σοβαρότερο είναι ότι οι εταιρίες πιστοποίησης εκτός από τον αποκλειστικώς ιδιωτικό και κερδοσκοπικό τους χαρακτήρα, καθιερώνουν ιεραρχικές δομές ελέγχου, για να επιβάλλουν με αυταρχικό τρόπο τους όρους στις άλλες εταιρίες και το προσωπικό που έχει οποιαδήποτε συνεργασία μαζί τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και οι τελικοί καταναλωτές, οφείλουν να αναφέρονται στις εταιρίες πιστοποίησης, που διατηρούν ατομικό φάκελο για τον κάθε πιστοποιημένο χρήστη. Ειδικότερα, ο πιστοποιημένος υποχρεώνεται να υποβάλλει ετήσιες αναφορές για τις δραστηριότητες του, να τηρεί σχετικά βιβλία, τα οποία η εταιρία ανά πάσα στιγμή μπορεί να εξετάσει, με την απειλή της αφαίρεσης της πιστοποίησης αν ο πολίτης αρνηθεί αυτή τη διαδικασία.

Στην πραγματικότητα οι δομές αυτές είναι ότι είναι δομές ελέγχου και εξουσίας. Το ότι η εξουσία και όχι η παιδεία είναι ο σκοπός τους μπορεί να αποδειχτεί από το γεγονός ότι αυτές οι δομές θα λειτουργούσαν άριστα, ακόμα και αν οι προς πιστοποίηση δεξιότητες (το περίφημο syllabus) ήταν η αποστήθιση μιας ορισμένης σελίδας του τηλεφωνικού καταλόγου. Ένα λογικοφανές syllabus το μόνο που προσφέρει είναι η αρχική χωρίς σοβαρές αντιδράσεις αποδοχή των δομών αυτών, που στην πλήρη ανάπτυξη τους θα έχουν τη δυνατότητα ελέγχου τόσο της ιδιωτικής όσο και της δημόσιας εκπαίδευσης μιας χώρας.

6. Ο ρόλος των επιστημόνων πληροφορικής

Το φαινόμενο της πιστοποίησης, η εξέλιξη και ο εκτροχιασμός του στη χώρα μας, νομίζω αναλύθηκαν αρκετά. Θεωρούμε όμως ότι είναι μέρος ενός ευρύτερου φαινομένου.

Οι πιστοποιήσεις δεν εμφανίστηκαν στο κενό. Βασίζονται, αλλά και ανατροφοδοτούν, την άποψη που θέλει την εκπαίδευση των πολλών στην πληροφορική να είναι η διαφημιστικού τύπου παρουσίαση των δυνατοτήτων ορισμένου λογισμικού εφαρμογών γραφείου και στην καλύτερη περίπτωση η εκτέλεση μικρών ασκήσεων που ενδείκνυνται γι’ αυτό το σκοπό. Η άποψη αυτή σχετίζεται και με εκδοτική δραστηριότητα, ελεύθερων μεταφράσεων και παραφράσεων εγχειριδίων χρήσης δημοφιλών πακέτων λογισμικού. Τα βιβλία αυτά. συχνά ογκωδέστατα και πανάκριβα λόγω της άφθονης «εικονογράφησης» τους με μέθοδο του πλήκτρου «print screen», πωλούνται ως βιβλία πληροφορικής. Δεν είναι τυχαίο ότι οι «συγγραφείς» αυτής της κατηγορίας έχουν τώρα αναλάβει την παραγωγή ανάλογης ποιότητας «εκπαιδευτικού υλικού» για τις πιστοποιήσεις.

Τα περίφημα σεμινάρια πληροφορικής, είναι ένα ακόμα προνομιακό πεδίο δράσης των παραπάνω «εδικών» της Πληροφορικής. Τα σεμινάρια αυτά που είχαν γιγαντωθεί μια ορισμένη περίοδο, προπαγανδίστηκαν ως λύση όλων των σοβαρών προβλημάτων της χώρας, της ανεργίας, της τεχνολογικής υστέρησης κλπ. Τα ανταλλάγματα που δόθηκαν σε όσους παρακολούθησαν, ιδίως αυτοχρηματοδοτούμενα σεμινάρια, δημιούργησαν προβλήματα στο κλάδο μας, και ορισμένες μόνιμες στρεβλώσεις. Τα σεμινάρια αυτά χρηματοδοτήθηκαν κυρίως από την ευρωπαϊκή ένωση, οι δε επιπτώσεις των σεμιναρίων αυτών ίσως να ήταν θετικές για την ευρωπαϊκή οικονομία, καθώς δόθηκε στην πολυπληθή τάξη των εισηγητών σεμιναρίων η δυνατότητα για αγορά αυτοκινήτου, μιας κλάσης ανώτερο από τις τρέχουσες οικονομικές τους δυνατότητες.

Τελικά, κάποιοι εκμεταλλεύονται βαρύγδουπους όρους όπως «κοινωνία της πληροφορίας και της γνώσης» για να πουλήσουν υλικό και λογισμικό σε «κουτιά», και εκπαίδευση σε «πακέτα». Όμως η άποψη αυτή παραγνωρίζει τη φύση της πληροφορικής. Διότι η πληροφορική, περισσότερο από κάθε άλλη τεχνολογία, επιβάλλει ορισμένους τρόπους οργάνωσης, παραγωγής και τελικά σκέψης, εξαφανίζοντας κάποιους άλλους. Κάθε σύστημα πληροφορικής ενσωματώνει συγκεκριμένες επιλογές των σχεδιαστών του: Τις υποθέσεις τους για τις ανάγκες των χρηστών, την αξιολόγηση των αναγκών αυτών, και τελικά την υλοποίηση ορισμένων μόνο από αυτές και με ορισμένο τρόπο. Τα κριτήρια επιλογής συχνά εμφανίζονται ως τεχνολογικά, αλλά σπανίως έχουν αμιγώς τεχνολογικό χαρακτήρα. Η πραγματικότητα αυτή συχνά αποκρύπτεται από τους χρήστες διότι αντιμετωπίζονται ως απλοί καταναλωτές.

Ως φοιτητές πληροφορικής, διδαχτήκαμε ότι οι χρήστες ενός πληροφοριακού συστήματος έχουν σημαντική θέση στον κύκλο σχεδίασης του λογισμικού. Οι ανάγκες και οι απόψεις των χρηστών είναι αυτές που, με τη δική μας μεσολάβηση, καθορίζουν τις προδιαγραφές του λογισμικού. Ο κύκλος ανάπτυξης ενός υπολογιστικού συστήματος ξεκινάει με τους χρήστες και καταλήγει στους χρήστες που αξιολογούν, επισημαίνουν τις ελλείψεις και τα προβλήματα, ζητούν τροποποιήσεις και βελτιώσεις. Οι πολίτες λοιπόν στην κοινωνία της πληροφορίας (οι χρήστες), δεν είναι απλοί καταναλωτές. Έχουν ένα ενεργητικό ρόλο και η παιδεία τους θα πρέπει να τους δίνει τη δυνατότητα να τον ασκήσουν.

Η διαπαιδαγώγηση των χρηστών ως πειθήνιων καταναλωτών, μέσω εκπαίδευσης σε «πακέτα» και πιστοποιήσεων, και η συνεπαγόμενη υποκατάσταση του ρόλου τους στη σχεδίαση των συστημάτων πληροφορικής, από τους διαφημιστές και τους μαρκετίστες, παραβιάζει βασικές αρχές της επιστήμης μας. Καταλήγει σε ακριβά και κακής ποιότητας συστήματα, σε σχέση με τις δυνατότητες της τεχνολογίας. Κυρίως όμως εισάγει μια βαθιά ανεντιμότητα στη σχέση μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου, και τελικά στην σχέση των πληροφορικών με την κοινωνία.

Κάποιοι αντιμετωπίζουν την πληροφορική, ως ιδανικό πεδίο για κερδοσκοπία, ως ευκαιρία πώλησης πιστοποιητικών, «εκπαιδευτικών» πακέτων, ακριβού εξοπλισμού. Για αυτούς οι πληροφορικοί είναι μόνο χρήσιμοι ως διαφημιστές, ως πλασιέ, ως κράχτες, ως παπαγαλάκια. Είναι δική μας επιλογή αν θα αποδεχτούμε τον παραπάνω ρόλο, ή αν θα θέλουμε να είμαστε επιστήμονες και δάσκαλοι, αν ζητάμε την αλήθεια και επιδιώκουμε την ειλικρίνεια στη σχέση μας ως επιστημόνων με την κοινωνία.

Μπορεί ορισμένοι αποδεχόμενοι τη σχετική αμοιβή να επιλέξουν το ρόλο του υποστυλώματος κάποιας εγχώριας ή διεθνούς πυραμίδας. Κατανοητό. Όμως με πολύ συμπάθεια επισημαίνουμε, ότι τα υποστυλώματα απομακρύνονται ως άχρηστα, μόλις ολοκληρωθεί η ανέγερση του οικοδομήματος.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ