Η ανώτατη εκπαίδευση αποτελείται από τρεις διακριτούς κύκλους σπουδών που αδηγούν αντίστοιχα σε πτυχίο, σε
μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης (μάστερ), και σε διδακτορικό. Η σαφή αυτή διάκριση των τριών κύκλων σπουδών έχει
καθιερωθεί σε παγκόσμιο επίπεδο και έχει επίσης υιοθετηθεί και από τη διακήρυξη της Μπολόνια. Αυτός ο διαχωρισμός και
η διαβάθμιση της ανώτατης εκπαίδευσης συνεπάγεται διακριτά χαρακτηριστικά για κάθε κύκλο σπουδών και συνοδεύεται
από ανεξάρτητες διαδικασίες μετάβασης από τον ένα κύκλο σπουδών στον επόμενο.
Τα τελευταία χρόνια ωστόσο, γινόμαστε μάρτυρες του παραλογισμού των πολυτεχνικών τμημάτων της χώρας τα οποία
παραβιάζοντας τόσο τη φιλοσοφία όσο και την ουσία της παραπάνω διαβάθμισης προσπαθούν να παρακάμψουν το
δεύτερο κύκλο σπουδών και να εξομειώσουν τα πτυχία τους με μεταπτυχιακά διπλώματα ειδίκευσης (μάστερς).
Ενεργώντας με άκρως αντιεπιστημονική και συντεχνιακή λογική τα πολυτεχνικά τμήματα εθελοτυφλούν σε ένα πλήθος
χαρακτηριστικών που διαφοροποιούν τους δύο πρώτους κύκλους της ανώτατης εκπαίδευσης:
- Τα μεταπτυχιακά μαθήματα είναι ανώτερου από τα προπτυχιακά επιπέδου, απαιτούν τακτική παρακολούθηση, έχουν αυξημένες υποχρεώσεις για τους φοιτητές αλλά και απαιτήσεις από τους καθηγητές, και αυστηρότερα κριτήρια επιτυχίας. Τα μεταπτυχιακά μαθήματα δεν είναι μαθήματα που μπορούν να αντικατασταθούν από έναν αριθμό γενικών ή επιλεγομένων μαθημάτων στο 5ο έτος σπουδών ενός προπτυχιακού προγράμματος. Η διαφορά τους είναι ποιοτική και όχι ποσοτική. Διαφορετικά και τα πτυχία ιατρικής θα ήταν ανώτερα από των πολυτεχνείων.
- Οι μεταπτυχιακές σπουδές πέρα από τη διδασκαλία των μεταπτυχιακών μαθημάτων στοχεύουν και στην επιστημονική εξειδίκευση και την ερευνητική εμβάθυνση οι οποίες δεν υφίσταται σε ένα προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών.
- Η μεταπτυχιακή ειδίκευση απαιτεί την εκπόνηση πρωτότυπης ερευνητικής εργασίας η οποία θα πληροί όλα εκείνα τα κριτήρια ενός μεταπτυχιακού, και όχι ενός προπτυχιακού, προγράμματος σπουδών. Η εργασία αυτή είναι ανεξάρτητη και επιπρόσθετη της όποιας πτυχιακής εργασίας εκπόνησε ο φοιτητής κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών του σπουδών. Δεν είναι λοιπόν δυνατόν να ταυτίζονται οι δύο αυτές εργασίες ούτε και επιτρέπεται η υποκατάσταση της μεταπτυχιακής από μια προπτυχιακή εργασία.
- Η μεταπτυχιακή εκπαίδευση βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο μικρό μέγεθος των τάξεων που συνεπάγεται χαμηλή αναλογία φοιτητών προς καθηγητή και υψηλή ποιότητα εκπαίδευσης. Είναι επομένως παράλογο για τμήματα που δέχονται 200 και 300 προπτυχιακούς φοιτητές ανά έτος να απονέμουν αδιακρίτως μεταπτυχιακούς τίτλους σε φοιτητές που δε γνώρισαν ποτέ την ποιότητα μιας μεταπτυχιακής εκπαίδευσης.
- Η εισαγωγή σε ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών αποτελεί μια επιλεκτική και αξιοκρατική διαδικασία αντίστοιχη με εκείνη της εισαγωγής σε ένα προπτυχιακό ή σε ένα διδακτορικό πρόγραμμα σπουδών. Δεν είναι ούτε λογικό ούτε δίκαιο ο φοιτητής που εισάχθηκε στον πρώτο κύκλο σπουδών με τα κριτήρια ενός προπτυχιακού προγράμματος να μεταβαίνει αυτόματα και χωρίς καμία αξιολόγηση στο δεύτερο κύκλο σπουδών. Πόσο μάλλον όταν την ίδια στιγμή υπάρχουν χιλιάδες πτυχιούχοι που διαγωνίζονται σκληρά για μια θέση σε ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα.
Η υποχρέωση μετάβασης από τον ένα κύκλο στον άλλο εξυπηρετεί όμως και βαθύτερα κοινωνικούς και εκπαιδευτικούς
σκοπούς. Δίνει καταρχήν τη δυνατότητα στον πτυχιούχο μετά την αποφοίτησή του να σχεδιάσει μόνος του την
επαγγελματική του σταδιοδρομία χωρίς η μεταπτυχιακή του εξειδίκευση να αποτελεί μονόδρομο γι'αυτόν. Αλλά ακόμη και
στην περίπτωση που επιλέξει να εξειδικευτεί θα το κάνει συνειδητά διαλέγοντας το αντικείμενο ειδίκευσης που αρμόζει
καλύτερα στα ενδιαφέροντά του και στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας. Και στο εκπαιδευτικό επίπεδο
όμως, αυτή η μετάβαση προωθεί την κινητικότητα των φοιτητών και την ανανέωση των πανεπιστημίων και συνεισφέρει
σημαντικά στην ανταλλαγή γνώσεων και πρακτικών τόσο για τους φοιτητές όσο και για τα ίδια τα πανεπιστήμια. Δεν είναι
τυχαίο εξάλλου το ότι στις ανεπτυγμένες εκπαιδευτικά χώρες είναι πάγια πρακτική ο απόφοιτος ενός πανεπιστημίου να
συνεχίζει τις μεταπτυχιακές του σπουδές σε διαφορετικό πάντα πανεπιστήμιο.
Τα πολυτεχνικά τμήματα και το ΤΕΕ που τα παροτρύνει θα πρέπει επιτέλους να καταλάβουν ότι οι τρεις κύκλοι σπουδών
είναι διακριτοί και με σαφείς διαφορές μεταξύ τους. Η ισοπέδωση των δύο πρώτων κύκλων δε θα επιλύσει τις στρεβλώσεις
του εκπαιδευτικού μας συστήματος αλλά θα δημιουργήσει ακόμη περισσότερες. Τα πολυτεχνεία ας αναλογιστούν το ρόλο
τους απέναντι στην κοινωνία και αντί να επιζητούν τον παραλογισμό ας εξετάσουν πραγματικές και βιώσιμες λύσεις όπως
για παράδειγμα την ευθυγράμμιση της διάρκειας των προπτυχιακών τους προγραμμάτων με αυτή των υπολοίπων
πανεπιστημίων.
Σωκράτης Δημητριάδης, http://www.socrates.name/
