Το Open Source είναι μοντέλο διάθεσης λογισμικού όπου ο πηγαίος κώδικας (source) είναι ανοικτός - διαθέσιμος (open) σε όλους. Οι όροι διανομής του λογισμικού αυτού πρέπει να πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια, τα βασικότερα από τα οποία είναι η ελεύθερη χρήση, αντιγραφή/αναδιανομή και μεταβολή/βελτίωσή του (ώστε να εξυπηρετεί τις ανάγκες του ατόμου/συνόλου που τον μεταβάλλει). Οι όροι αυτοί περιγράφονται στην άδεια χρήσης του λογισμικού. Υπάρχουν διάφορες άδειες χρήσης, με πιο διαδεδομένες τις GNU Public License (GPL), GNU Library ή "Lesser" Public License (LGPL), BSD License και MIT License. Η GPL άδεια χρήσης επιβάλλει την επαναδιανομή του πηγαίου κώδικα όταν κάποιος κάνει αλλαγές σε αυτόν. Συνεπώς, εάν μια εταιρία αλλάξει τον κώδικα ενός προγράμματος που διανέμεται υπό την GPL, είναι υποχρεωμένη μαζί με αυτό να δώσει και τον πηγαίο κώδικα (συμπεριλαμβανομένων των αλλαγών που έκανε).
Η ανάπτυξη λογισμικού με τη φιλοσοφία του open source δεν αποσκοπεί στο κέρδος (χωρίς αυτό να σημαίνει πως οι δύο έννοιες συγκρούονται). Σκοπός της είναι αφενός μεν η δημιουργία όσο το δυνατόν καλύτερου λογισμικού μέσα από τη συνεργασία της κοινότητας για την βελτίωση του κώδικα, αφετέρου δε η βελτίωση της κοινής διαθέσιμης γνώσης μέσα από τη διαδικασία μελέτης του πηγαίου κώδικα. Το κέρδος εφόσον είναι επιθυμητό μπορεί να προκύψει τόσο από την πώληση του λογισμικού σε binary form (έτοιμου προς χρήση δηλαδή) μαζί με τον πηγαίο κώδικα, όσο και από την πώληση υπηρεσιών που σχετίζονται με το λογισμικό αυτό. Τυπικό παράδειγμα είναι το open-source λειτουργικό σύστημα GNU/Linux, που μπορεί κάποιος να κατεβάσει και δωρεάν από το Internet αλλά και να αγοράσει μέσω κάποιας διανομής (π.χ. Red Hat, SuSΕ). Η κάθε διανομή μπορεί να περιέχει προστιθέμενη αξία όπως εγχειρίδια, cd προγραμμάτων, τεχνική υποστήριξη κ.α. που να κάνουν την αγορά δελεαστική. Τέλος, συχνά το κίνητρο είναι η απόκτηση φήμης εάν το έργο πετύχει και γίνει γνωστό μέσα από την ευρεία χρήση του. Σε πολλές περιπτώσεις η συγγραφή open source λογισμικού εξασφάλισε στους developers του εργασίες με μεγάλες αποδοχές και φήμη γύρω από το όνομά τους.
Στην Ελλάδα το open-source μπορεί να προσφέρει πολλά. Το αρνητικό σημείο της ελληνικής αγοράς πληροφορικής λογισμικού είναι το μικρό μέγεθος, γεγονός που κάνει ασύμφορη την επένδυση ανθρωποωρών και εξοπλισμού. Αν και το ικανό επιστημονικό δυναμικό δεν λείπει, ελάχιστα ποσά αφιερώνονται για έρευνα και ανάπτυξη (R&D) όπως αναφέρεται στο επιχειρησιακό πρόγραμμα "Κοινωνία της Πληροφορίας" της ΕΕ. Για μεγάλο χρονικό διάστημα το ελληνικό εμπορικό λογισμικό (διαχείριση μικρής επιχείρησης) κράτησε ψηλά τη σημαία στην ελληνική αγορά πληροφορικής. Τη σκυτάλη πήραν τα έργα των τραπεζών και τα μεγάλα έργα των υπηρεσιών. Ειδικές δηλαδή εφαρμογές φτιαγμένες στα μέτρα κάποιων μεγάλων πελατών. Δυστυχώς υπάρχει υστέρηση στο λογισμικό εφαρμογών που θα μπορούσαν να απευθύνονται όχι μόνο στο ελληνικό αλλά και στο ευρύτερο παγκόσμιο αγοραστικό κοινό. Το γενονός αυτό οφείλεται κυρίως στην έλλειψη τεχνογνωσίας. Αυτό το κενό μπορεί να καλύψει το open-source λογισμικό.
Η συμμετοχή Ελλήνων επιστημόνων σε ομάδες σχεδιασμού, ανάπτυξης και βελτιστοποίησης εφαρμογών παρέχει όλες τις προϋποθέσεις για απόκτηση τεχνογνωσίας. Αποκτούμε πρόσβαση στα αποτελέσματα των επενδύσεων σε έρευνα και ανάπτυξη άλλων κρατών χωρίς μεγάλες δαπάνες. Δίνεται επιπλέον η δυνατότητα ίδρυσης νέων επιχειρήσεων λογισμικού προσανατολισμένες στην ανάπτυξη λογισμικού με την ανάπτυξη του οποίου έχουν ασχοληθεί πριν ακόμη ιδρυθούν. Οι επιχειρήσεις ανάπτυξης λογισμικού δεν χρειάζονται να βρίσκονται στο ίδιο γεωγραφικό χώρο (βλ. Αθήνα). Ταιριάζουν ιδανικά θα λέγαμε με την επιστημονική και οικονομική γεωγραφία της χώρας μας. Το λογισμικό θα μπορούσε να προσαρμοστεί και να καλύψει άριστα και τις ελληνικές αλλά και τις διεθνείς ανάγκες.
Ας πάρουμε το παράδειγμα του OpenOffice.org που προέρχεται από το γνωστό StarOffice. Πρόκειται για σουίτα εφαρμογών αυτοματισμού γραφείου. Αναπτύχθηκε από την StarDivision που ιδρύθηκε στη Γερμανία στα μέσα της δεκαετίας του `80. Αποκτήθηκε από την Sun MicroSystems το καλοκαίρι του 1999 και τον Ιούνιο του 2000 έδωσε στην κυκλοφορία το πολύ καλό StarOffice 5.2 . Αυτή η σουίτα έτρεχε σε πλατφόρμες Unix - Windows - Java ενώ υπήρχε και έκδοση για Mac. Αν και είχε λιγότερες δυνατότητες από το MSOffice, είχε ωστόσο περισσότερες εφαρμογές, και το κυριότερο, ήταν δωρεάν! Το γεγονός ότι υποστήριζε και ελληνικά (και ορθογραφικό έλεγχο με κάποιες επιπλέον ρυθμίσεις), άνοιγμα και σώσιμο σε αρχεία του MSOffice, και το ότι προσφερόταν και μέσω των διανομών του Linux, το έκανε αρκετά δημοφιλές.
Την Ανοιξη του 2002 η Sun χώρισε το StarOffice σε δύο κλάδους. Το εμπορικό πακέτο StarOffice 6 ("κλειστού" κώδικα) και το OpenOffice (open-source). To OpenOffice παρέχεται δωρεάν, το ίδιο και ο κώδικάς του και έχουν συστηθεί ομάδες εργασίας που συμβάλλουν στη εξέλιξή του. Η Sun εμπορεύεται το StarOffice το οποίο βασίζεται στον κώδικα του OpenOffice και περιέχει περισσότερες εφαρμογές από αυτό όπως τη βάση δεδομένων Adabas D, διάφορα πρότυπα, το clip art gallery, και διάφορα φίλτρα αρχείων. Το StarOffice δεν είναι ανοιχτού κώδικα μιας και όπως υποστηρίζει η Sun περιέχει κώδικα και άλλων εταιρειών. Ωστόσο έχει εξασφαλίσει τη συνεχή εξέλιξή του μέσω του OpenOffice.
Αρκετές από τις ομάδες εργασίας στο OpenOffice.org ασχολούνται με την έκδοσή του σε άλλες γλώσσες (όχι ακόμη στην ελληνική) και έχουν ιδρυθεί ήδη εταιρείες που εμπορεύονται διάφορες διανομές του. Ας αναρωτηθούμε πόσα δισεκατομμύρια κόστισε η αγορά λειτουργικών συστημάτων και προγραμμάτων αυτοματισμού γραφείου για τις επιχειρήσεις, το δημόσιο, τα σχολεία. Ακόμη, αν λάβουμε υπ΄ όψιν μας ότι η συντριπτική πλειοψηφία των χρηστών δεν χρησιμοποιεί πάνω από το 30% των δυνατοτήτων τους, το κόστος γι` αυτά που χρησιμοποιούμε εκτοξεύεται στα ύψη. Για παράδειγμα, το άρθρο αυτό γράφτηκε σε έναν καταπληκτικό shareware επεξεργαστή κειμένου που κόστισε λιγότερο από 15 Ευρώ και με έχει κάνει να ξεχάσω το Microsoft Word. Σκεφτείτε τι πλεονέκτημα θα κέρδιζε κάποιος που θα μπορούσε να ικανοποιήσει πλήρως τις ανάγκες της ελληνικής αγοράς, παρέχοντας ασυναγώνιστες τιμές, ποιότητα και δυνατότητες, αλλά και θα διένειμε το προϊόν του σε όλον τον κόσμο.
Αυτό που χρειάζεται η ελληνική βιομηχανία λογισμικού είναι να αλλάξει τον προσανατολισμό της. Όπως έπεσε σε τέλμα στις αρχές τις δεκαετίας του `90 όταν κορέστηκε η αγορά εμπορικού λογισμικού, έτσι σιγά σιγά θα σβήσει όταν τελειώσουν και τα μεγάλα έργα του δημοσίου. Το τρίτο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (και τελευταίο) στηρίζει αυτή την αλλαγή. Η τεχνογνωσία, τα κεφάλαια για έρευνα και ανάπτυξη που χρειάζονται γι` αυτή την κίνηση παρέχονται απλόχερα από το open-source.
Παΐλας Ιωάννης - Πληροφορικός
Μέλος της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας
Σύνδεσμοι σχετικοί με το άρθρο:
- Ελληνικό site για το Λογισμικό Ανοιχτού Κώδικα: http://www.open-source.gr/
- OpenOffice.org: http://www.openoffice.org/
- Sun Microsystems: http://www.sun.com/
- ΕΔΕΤ: http://caeus.admin.grnet.gr/WorkShop/
- Κοινωνία της Πληροφορίας: http://www.infosociety.gr/
